Majątkowe prawa autorskie decydują o tym kto ma prawo do korzystania, rozporządzania i czerpania korzyści z utworu. W branży IT bardzo często dochodzi do nieustannego wytwarzania nowych utworów będących przedmiotem prawa autorskiego. Skutkuje to wątpliwościami co do tego, kto ma do nich prawa. Czy zlecający i płacący za wykonanie oprogramowania, czy może sam programista? Warto rozstrzygać to w formie umów cywilnoprawnych. Niniejszy tekst poświęcony jest temu jak skonstruować taką umowę i skutecznie wykonać przeniesienie praw majątkowych w branży IT.
Utwór jako element prawa autorskiego
W branży IT, jak w każdej innej, dochodzi do zawierania szeregu umów cywilnoprawnych. Ich celem jest prawne uregulowanie wzajemnych zobowiązań stron umowy. Przykładowo może to dotyczyć sytuacji, gdy jedna strona chce zlecić wykonawcy opracowanie programu komputerowego, a wykonawca zobowiązuje się do dostarczenia takiego programu zlecającemu. Niezależnie od tego z jaką umową cywilnoprawną mamy do czynienia, bardzo często pojawia się problem przeniesienia praw majątkowych w IT (autorskich praw majątkowych) do utworu, który może powstać przy wykonywaniu tych umów. Podpierając się użytym wyżej przekładem dotyczącym opracowania programu komputerowego trzeba podkreślić, że umowa o jego wykonanie powinna jasno określać postanowienia dotyczące przeniesienia praw IT do utworu. W tym przypadku utworem będzie program komputerowy, gdyż stanowi produkt kreatywnego i samodzielnego działania programisty. W celu lepszego zrozumienia praw majątkowych w IT i tego, czym jest utwór należy powołać się na definicje utworu zgodną z art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83): „Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)”. Akt ten przywołuje również w art. 1 ust. 2 przykłady utworów. Jest to jednak katalog otwarty i w jego skład wchodzą również produkty graficzne i programistyczne, często występujące w IT. Zgodnie z powołaną ustawą, osoba, która stworzyła utwór nabywa do niego autorskie prawa osobiste, które są niezbywalne. Inaczej natomiast jest przy autorskich prawach majątkowych. Te mogą być zbyte również na mocy umowy między zamawiającym, a programistą.
Przeniesienie praw majątkowych w branży IT w polskim porządku prawnym
Tekst ten jest poświęcony branży IT, więc należy się skupić na utworach występujących w tej dziedzinie. Warto jednak wskazać elementy takiego przeniesienia funkcjonującego w całym porządku prawnym, aby lepiej zrozumieć specyficzne kwestie występujące w przypadku praw majątkowych IT. Elementami tymi jest:
- określenie wynagrodzenia za przeniesienie autorskich praw majątkowych,
- wskazanie zakresu terytorialnego i czasowego takiego przeniesienia, oraz
- wskazanie pól eksploatacji, na których owe przeniesienie ma wystąpić.
Punkt 3 jest najistotniejszy, gdyż od niego zależy skuteczność cesji. W interesie zamawiającego zawsze będzie określenie jak najszerszego zakresu pól eksploatacji, gdyż tylko na wymienionych polach będzie mógł korzystać z majątkowych praw autorskich. Przykładowo, gdy zamawiający nie wpisze do umowy o opracowanie programu komputerowego pola eksploatacji dotyczącego dystrybucji oprogramowania, to nie będzie mógł rozporządzać programem w sprzedaży. Polami eksploatacji mogą również być: 1) marketing, 2) utrwalanie, 3) obrót na rynku gospodarczym itp.
Specyficzne kwestie dla przeniesienia praw majątkowych w branży IT
Przechodząc do kwestii specyficznych dla branży IT, oprócz wyżej wskazanych przesłanek, pamiętać należy o zapisie zgodnie, z którym programista przekaże zamawiającemu nośnik z kodem źródłowym każdego z utworów, gdyż w tej dziedzinie często mamy do czynienia z utworami, które nie znajdują się w fizycznej postaci. W sytuacji, gdy utworem jest kod, który stanowi część repozytorium kodów, programista powinien zobligować się w umowie do podania hasła do tego repozytorium. Ponadto, w interesie zamawiającego powinno się zamieścić postanowienie o przeniesieniu praw IT na polach eksploatacji, nieznanych przy zawarciu umowy. Jest to związane z problematycznym określeniem takich pól w prawach majątkowych IT. Powodem takiego stanu rzeczy jest fakt, iż programy komputerowe mogą być wykorzystywane do wielu czynności. Nie zawsze są one znane stronom i mogą zostać ujawnione w przyszłości.
Podsumowanie – przeniesienie praw majątkowych w branży IT
Podsumowując przeniesienie praw IT powinno zostać uregulowane w każdej umowie cywilnoprawnej IT, przy wykonywaniu której istnieje prawdopodobieństwo powstania utworu, będącego produktem kreatywnego działania programisty, grafika, designera itp. Przy wymienieniu pól eksploatacji warto opisać je jak najszerzej, aby uniknąć wątpliwości jakie uprawnienia ma zamawiający przy wykonywaniu praw majątkowych w IT wytworzonych przez inny podmiot. W związku ze specyfiką utworów występujących w IT, warto uregulować sposób ich przekazania i udostępnienia, gdyż zazwyczaj takie utwory nie występują w postaci fizycznej. Dotyczy to wszystkich umów cywilnoprawnych. Nawet takich, w których programista zobowiązuje się jedynie do świadczenia usług programistycznych, gdyż w trakcie świadczenia tych usług, może dojść do wytworzenia utworu.
Jeżeli jesteście Państwo zainteresowani szczegółowymi informacjami w odniesieniu do wskazanego powyżej zakresu, zapraszamy do kontaktu.
Arkadiusz Furlepa, aplikant radcowski, Tel. +48 795 030 304 e-mail: a.furlepa@wwlegal.eu
