Reżim prawa pracy nakłada na pracodawcę i pracownika z góry narzucone zasady przekazania autorskich praw majątkowych na utwory powstałe w trakcie trwania stosunku pracy. Jest to inna sytuacja niż w przypadku umów cywilnoprawnych, gdzie strony mogą samodzielnie ustalić warunki takiego przeniesienia zgodnie z zasadą swobody umów skonstruowaną w art. 3531 Kodeksu cywilnego. Umowa o pracę a prawa autorskie – jak skutecznie przekazać autorskie prawa majątkowe na utwory powstałe w trakcie trwania stosunku pracy, tej
Definicja utworu w prawie polskim
W celu lepszego zrozumienia specyfiki utworu jako przedmiotu prawa autorskiego należy powołać się na definicje utworu zgodną z art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83) („Ustawa”): „Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)”. Przekazanie praw autorskich dotyczy właśnie utworu, którym może być grafika, artykuł, oprogramowanie itp.
Umowa o pracę a umowa cywilnoprawna
Umowa o pracę znacząco różni się od umów cywilnoprawnych, co zostało zastrzeżone na początku artykułu. Jest ona uregulowaniem stosunku pracy między pracownikiem, a pracodawcą. Podlega wielu imperatywnym i semiimperatywnym ale też dyspozytywnym normom Kodeksu pracy. Umowa o pracę musi posiadać wiele obligatoryjnych elementów, których brak może skutkować sankcjami. Kwestie pozaumowne (np. zasady BHP) również są normowane w reżimie prawa pracy.
Charakterystyka przekazania praw autorskich do utworu w umowie o pracę
Na wstępie należy podkreślić, że przekazanie praw autorskich może dotyczyć tylko majątkowych praw do utworu, gdyż zgodnie z art. 41 Ustawy prawa osobiste są niezbywalne. Kwestie takiej cesji są natomiast uregulowane w art. 12 ust. 1 Ustawy: „Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron”.
Przekazanie praw autorskich w umowie o pracę – o czym warto pamiętać
Zgodnie z wyżej powołanym przepisem z art. 12 ust. 1 Ustawy, w umowie o pracę pracodawca i pracownik mogą odmiennie uregulować tę kwestię. Jednak wtedy należy pamiętać o dokładnym uregulowaniu terminu przekazania majątkowych praw autorskich, wynagrodzenia za takie przeniesienie i wskazania pól eksploatacji, inaczej cesja będzie nieskuteczna. Uwzględnić należy również treść art. 12 ust. 3 Ustawy: „Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono”. Każdorazowo powinno się zatem analizować umowę o pracy, aby sprawdzić, jak zastosowano wyżej wymienione przepisy dyspozytywne.
Przekazanie praw autorskich w umowie o pracę – orzecznictwo
W celu lepszego zrozumienia powyższych rozważań warto przytoczyć również najważniejsze orzecznictwo w tym zakresie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 3 lipca 2009 roku (III SA/Wa 34/09) stwierdził że: „umowa o pracę winna określać rodzaj pracy, czyli zakres obowiązków pracownika, zamiar nałożenia na niego obowiązku wykonywania dzieł w rozumieniu prawa autorskiego winien wynikać wprost z treści umowy. Dopiero w razie nałożenia na pracownika obowiązku wykonania utworu w rozumieniu prawa autorskiego w umowie o pracę, będzie mogło mieć zastosowanie domniemanie z art. 12 ust. 1 PrAut (tj. Ustawy red.)”. Aktualny pozostaje również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 1998 roku (I PKN 196/98): „Jeżeli wykonywanie obowiązków ze stosunku pracy ma polegać na działalności twórczej pracownika, od woli stron zależy, do kogo należeć będą autorskie prawa majątkowe. Nieokreślenie w umowie o pracę własności tych praw powoduje, że w granicach wynikających z umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron, autorskie prawa majątkowe do tych utworów nabywa pracodawca z chwilą ich przyjęcia”.
Podsumowanie – umowa o pracę a prawa autorskie
Podsumowując, przy przekazaniu praw autorskich w stosunku podlegającym umowie o pracę istotne znaczenie ma to, czy kwestia ta została uregulowana w samej umowie o pracę. Jeśli nie, obowiązują przepisy przewidziane przez ustawodawcę z art. 12 Ustawy. Wówczas autorskie prawa majątkowe są przekazane pracodawcy do wszystkich utworów wytworzonych przez pracownika z mocy ustawy.